اهمیت و راه های افزایش اعتماد به نفس در کودکان

اعتماد به نفس چیست و چرا کودکان باید اعتماد به نفس داشته باشند؟ راه‌های تقویت اعتماد به نفس در کودکان چیست؟ نقش والدین و معلم‌ها در ایجاد و افزایش این احساس چقدر است؟

همه این‌ها سوالاتی است که مادران، پدران، مربی‌ها و معلم‌های مدارس با آن‌ها روبه‌رو شده و از خود می‌پرسند. در ادامه تلاش می‌کنیم تا به تک‌تک این سوالات پاسخ دهیم.

اهمیت داشتن اعتماد به نفس در کودکان

هرگاه به حقیقت و درستی چیزی «باور» داشته باشیم، یعنی به آن چیز «اعتماد» کرده‌ایم. طبق همین تعریف «اعتماد به نفس» یا «خودباوری»، احساسی از اعتماد و باور است که شخص نسبت به خود دارد. این احساس مثبت، باعث به وجود آمدن این باور در شخص می‌شود که می‌تواند در آینده به خواسته‌ها و آرزوهایش دست پیدا کند و این، دقیقا همان احساسی است که دوست داریم در کودکانمان مشاهده کنیم. حضور و یا عدم حضور این احساس، در تمام جنبه‌های زندگی انسان موثر است و کودک با داشتن اعتماد به نفس کافی می‌تواند به توسعه فردی، پیشرفت تحصیلی و در نهایت موفقیت شغلی دست پیدا کند و زندگی راحت‌تری داشته باشد.

نقش والدین در اعتماد به نفس کودکان

همانند سایر احساسات، درک این احساس و تقویت آن در کودکی اهمیت زیادی دارد، این احساس روی مسیری که کودک در زندگی خود طی می‌کند اثر می‌گذارد و کمبود آن تاثیری روی آیندۀ کودک می‌گذارد که نمی‎‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. پس بسیار مهم و خوب است که روش‌های افزایش اعتماد به نفس در کودکان را بشناسیم و سعی کنیم تا با به کار بردن این روش‌ها و راهکارها اعتماد به نفس کودکمان را بالا ببریم و باعث شویم تا فرزندانمان از همان کودکی احساس خوبی نسبت به خود داشته باشند.

چگونه اعتماد به نفس کودک را بالا ببریم

یکی از راه‌های بالا بردن اعتماد به نفس کودکان، تقویت احساس مفید بودن در آنان است. در کتاب مفید باشیم از مجموعه آداب شهروندی که توسط انتشارات نردبان به چاپ رسیده است، شرایطی به تصویر کشیده شده که انسان‌ها در آن احساس مفید بودن می‌کنند. مثلا در این کتاب در ذیل تصاویری رنگی و مرتبط با موضوع، جمله‌هایی ساده و کوتاه نوشته شده مانند این جملات:

مفید بودن یعنی به دیگران در کارهایشان کمک کردن.
اگر از خواهرت مراقبت کنی، آدم مفیدی هستی. اگر اسباب‌بازی‌ها را بعد از بازی جمع کنی، آدم مفیدی هستی.
اگر بپرسی «کاری هست که من بکنم؟...» آدم مفیدی هستی.

این کتاب مناسب کودکان سه سال به بالاست و ضمن کمک به کودکان برای یادگیری واژگان جدید، به آنان یاد می‌دهد که خوب است نسبت به اطرافشان حساس باشند و با انجام کارهایی هرچند ساده احساس مفید بودن کنند. این احساس به طور غیرمستقیم اعتماد به نفس کودکان را بالا می‌برد.

در کتاب دیگری از انتشارات نردبان با نام احساس می‌کنم آدم مهمی هستم نیز دقیقا از همین روش برای تقویت اعتمادبه‌نفس در کودکان استفاده شده است. در این کتاب الیزه، دختر کوچولوی خوشحالی است که احساس می‌کند آدم مهمی است چون وقتی دوستش ناراحت باشد برایش یک لطیفه بامزه تعریف می‌کند و او را از ناراحتی درمی‌آورد. او بعد از مدرسه مادرش را محکم بغل کرده و می‌بوسد و از اتفاقات آن روز برایش می‌گوید. همچنین ظرف غذای سگ را پر می‌کند و احساس می‌کند آدم مهمی است!

انجام کارهای جدید از دیگر راه‌های بالا رفتن اعتمادبه‌نفس کودکان است. عضویت در یک گروه ورزشی مثل گروه بسکتبال، والیبال یا فوتبال مدرسه، عضویت در یک گروه هنری مثل کلاس نقاشی، موسیقی یا خوش‌نویسی و مشارکت در گردهمایی‌ها و صحبت‌های دوستانه باعث می‌شود تا کودک باور بیشتری به خود و توانایی‌هایش پیدا کند و در کنار آن چیزهای جدیدی یاد گرفته و آگاه‌تر بشود. حتی اگر او در این مسیرها شکست خورد، اطرافیان باید با عشق و احترام به او کمک کنند تا شکست‌ها و ضعف‌هایش را بپذیرد و بداند که با استمرار و تمرین می‌تواند در آینده‌ای نزدیک به آرزوها و اهدافش دست پیدا کند چراکه صبر و تحمل هم به بالا رفتن اعتمادبه‌نفس کودک کمک شایانی می‌کند.

راه‌هایی که در بالا به طور مختصر به آن‌ها اشاره شد، راه‌هایی است که در کتاب توپک اعتمادبه‌نفس به کودکان آموزش داده شده. این کتاب با زبانی بسیار ساده و با کمک یک توپک نارنجی رنگ بامزه به کودکان یاد می‌دهد که ریسک کنند، بلندپرواز باشند، از شکست نترسند و با انجام کارهایی نو اعتمادبه‌نفس خودشان را بالا ببرند و به توانایی‌هایشان باور داشته باشند. کودکان هفت سال به بالا می‌توانند این کتاب را بخوانند و راهکارهایش را عملی کنند و برای کودکانی که چهار سال به بالا دارند خواندن این کتاب باید با همراهی یک بزرگسال امن همچون پدر، مادر و یا معلم باشد.

از دیگر کتاب‌های انتشارات نردبان که در آن کودکان را به انجام کارهای جدید و سخت و داشتن پشتکار تشویق کرده است می‌توان به کتاب من می‌توانم از مجموعه نگاهی تازه اشاره کرد. این کتاب هم با متنی روان و تصاویری جذاب به کودکان می‌گوید که: «یاد گرفتن کارهای جدید، زندگی را برایمان جالب‌تر می‌کند. البته طبیعی است که وقتی برای اولین بار نمی‌توانی کاری را درست انجام بدهی، ناامید و غمگین و عصبانی ‌شوی اما نگذار این احساس مانع تلاشت شود.»

در کتاب دیگری که توسط انتشارات نردبان منتشر شده است با نام: نینجا اعتمادبه‌نفس دارد، سه راز برای افزایش اعتماد به نفس به کودکان بالای هفت سال پیشنهاد شده. در ابتدای این کتاب با نینجایی آشنا می‌شویم که اعتمادبه‌نفس بالایی دارد و از این‌که واقعا خودش باشد یا از این‌که به کمبودهایش اعتراف کند نمی‌ترسد. اما این نینجا قبلا اعتماد به نفس کمی داشت و تنها با آشنا شدن با راز سه مرحله‌ای افزایش اعتماد‌به‌نفس توانسته بود بر احساسات منفی درونش غلبه کند. این سه راه جادویی از نظر نینجای اعتماد‌به‌نفس این‌هاست:

موفقیت خودت را تصور کن.
شکست را تمرین کن.
هدف‌هایت را روی کاغذ بنویس.

این کارها را کودکان بالای چهار سال هم می‌توانند به کمک والدینشان انجام بدهند. در این کتاب هرکدام از این راه‌ها به طور مفصل شرح داده شده و کودک می‌تواند با دنبال کردن این مسیر و انجام تمرین‌ها روی بالا رفتن اعتماد‌به‌نفس خود کار کند.

در نهایت ما با عشق ورزیدن به کودک و بیان این‌که چقدر دوستش داریم و تحت هیچ شرایطی از عشق ما نسبت به او کم نمی‌شود، فضایی را برای کودک آماده می‌کنیم تا در آن اعتماد به نفس او افزایش پیدا کند. در کتاب‌ همه مرا دوست دارند، گربه‌ای برای یک کودک از کسانی می‌گوید که او را دوست دارند و با کارهایشان عشق خود را به او نشان می‌دهند و در کتاب موشی و خودش، موشی می‌گوید که خودش را دوست دارد و می‌داند که دیگران هم دوستش دارند.

در نهایت یادتان باشد که می‌توانید صبح‌ها را با بیان این جملات به همراه کودک خود آغاز کنید تا هردو احساس بهتری نسبت به روز خود داشته باشید:

امروز یک روز تازه و یک شروع عالی است!
من به صدای درونم گوش می‌دهم.
من به چیزهای خوب فکر می‌کنم و به خودم می‌گویم: من شجاعم، من دوست‌داشتنی‌ام. من مهربانم و اعتمادبه‌نفس من به من کمک می‌کند تا به اهدافم برسم و احساس خوبی نسبت به زندگی خودم داشته باشم.