وابستگی در کودکان چگونه است و چه پیامدهایی دارد؟
تاریخ انتشار 1403/09/24
25 بازدید 
مدت زمان مطالعه 30 دقیقه 
وابستگی عاطفی در کودکان پایه‌گذار روابط سالم و احساس امنیت کودک در محیط‌های مختلف زندگی است. به طور قطع شما هم وابستگی شدید در کودکان را در اطرافتان دیده‌اید یا به عنوان والد ناگهان با این اختلال در فرزندتان روبرو شده‌اید. در این مقاله کمی بیشتر با این موضوع آشنا می شویم.
وابستگی در کودکان چیست؟
وابستگی در کودک به معنای نیاز عاطفی و فیزیکی او به والدین یا مراقبان است. این وابستگی ممکن است به صورت رابطه عاطفی و شدید با افراد خاصی (مانند والدین) یا حتی محیط‌های خاصی (مانند خانه یا مدرسه) بروز پیدا کند.
وابستگی کودک سه ساله معمولاً شدیدتر است، زیرا در این سن، کودک به شدت به والدین یا مراقب خود وابسته است و تمایل به نزدیک بودن به آنها دارد. در این سنین، کودک ممکن است از جدایی از والدین خود احساس اضطراب کند و وابستگی او به مراقب اولیه بسیار مهم است.
یکی از نظریه‌های برجسته در مورد وابستگی، نظریه جان بوله‌بی (John Bowlby) در دهه ۱۹۵۰ است. بوله‌بی معتقد بود که وابستگی به مراقب اولیه (معمولاً مادر) برای بقای کودک از نظر فیزیکی و روانی ضروری است. او این وابستگی را به‌عنوان رابطه‌ای ایمنی‌دهنده توصیف کرد که به کودک احساس امنیت می‌دهد و در مواقع استرس یا تهدید به او کمک می‌کند تا به آرامش برسد.
طبق نظریه بوله‌بی، وابستگی سالم به‌طور عمده در دوران کودکی شکل می‌گیرد و تأثیرات آن در بزرگسالی نیز ادامه دارد. کودکان با داشتن ارتباطات عاطفی ایمن با والدین، احساس امنیت کرده و این اطمینان را دارند که در صورت نیاز می‌توانند به مراقبان خود رجوع کنند. به گفته بوله‌بی، این روابط اولیه بر نحوه شکل‌گیری روابط بعدی افراد در بزرگسالی، از جمله روابط دوستانه و عاشقانه، تأثیر می‌گذارد.
انواع وابستگی در کودکان
وابستگی در کودکان به دو دسته‌ی اصلی ایمن و ناایمن تقسیم می‌شود:
وابستگی ایمن
در این نوع وابستگی، کودک به والدین یا مراقب خود به‌عنوان منبع امنیت و حمایت اعتماد دارد. کودک وقتی با مشکل مواجه می‌شود، به راحتی به والدین خود رجوع می‌کند و بعد از دریافت حمایت، به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد.
وابستگی ناایمن
در این حالت، کودک نمی‌تواند به طور کامل به والدین خود اعتماد کند. وابستگی ناایمن خود به انواع مختلفی تقسیم می‌شود، مانند:
- وابستگی اجتنابی: کودک احساس می‌کند که والدین یا مراقب به اندازه کافی در دسترس نیستند و خود را به‌تنهایی مدیریت می‌کند.
- وابستگی مقاوم: کودک به‌طور مداوم به‌دنبال توجه و حمایت از والدین است و در مواقع عدم توجه، به شدت دچار اضطراب می‌شود.
- وابستگی آشفته: کودک نمی‌تواند به‌طور ثابت به والدین خود اعتماد کند و به‌طور همزمان نیاز به نزدیکی و اجتناب از آنها را احساس می‌کند.
********************************************************
********************************************************
دلیل وابستگی در کودکان
حدود 35 درصد از نوزادان نوعی وابستگی ناایمن دارند. مشکلات وابستگی عاطفی در کودکان زمانی رخ می‌دهند که او نتواند به طور مداوم با والدین یا مراقب اصلی خود ارتباط برقرار کند.
اگر کودک کوچک به طور مداوم احساس انزوا، بی‌قدرتی یا بی‌توجهی کند -صرف‌نظر از دلیل- او خواهد آموخت که نمی‌تواند به دیگران اعتماد کند و جهان جای خطرناکی است.
این می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد:
- نوزادی که گریه می‌کند و هیچ‌کس به او پاسخ نمی‌دهد یا او را آرام نمی‌کند.
- نوزادی که گرسنه است یا پوشک‌اش خیس است و ساعات طولانی بدون توجه باقی می‌ماند.
- هیچ‌کس به نوزاد نگاه نمی‌کند، با او صحبت نمی‌کند یا به او لبخند نمی‌زند، به طوری که نوزاد احساس تنهایی می‌کند.
- کودک کوچک تنها زمانی توجه می‌گیرد که رفتاری افراطی یا آشوب‌گونه نشان دهد.
- نوزاد یا کودک کوچک مورد آزار و سوءاستفاده قرار می‌گیرد.
- گاهی نیازهای کودک برآورده می‌شود و گاهی نه. کودک هرگز نمی‌داند چه چیزی انتظارش را می‌کشد.
- نوزاد یا کودک کوچک بستری یا از والدین خود جدا می‌شود.
- نوزاد یا کودک کوچک از یک مراقب به مراقب دیگر منتقل می‌شود(نتیجه‌ی پذیرش، مراقبت‌های جایگزین یا از دست دادن والدین)
رفتارهای کودک وابسته
وابستگی می‌تواند در رفتارهای مختلفی در کودک نمایان شود که برخی از آنها ممکن است نشان‌دهنده عدم اعتماد به نفس، اضطراب یا ترس از تنهایی باشد. کودکان وابسته معمولاً از دور شدن از والدین یا مراقبین خود احساس نگرانی و اضطراب می‌کنند. این کودکان ممکن است هنگام جدا شدن از خانه، مدرسه یا دیگر محیط‌های آشنا گریه کنند یا مقاومت نشان دهند.
آنها همچنین ممکن است به‌طور مداوم از والدین یا مراقبین خود درخواست کمک کنند، حتی در کارهایی که برای سن و مهارت‌های آنها مناسب است، مانند انجام تکالیف مدرسه یا پوشیدن لباس.
علاوه بر این، کودک وابسته ممکن است از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به تلاش یا مواجهه با چالش دارند، اجتناب کند و به جای آن به دنبال کمک فوری از دیگران باشد. این کودکان معمولاً به خودشان اطمینان ندارند و برای انجام کارها به دیگران وابسته هستند. آنها ممکن است احساس کنند که بدون کمک دیگران نمی‌توانند به موفقیت دست پیدا کنند. آنها در مواجهه با شرایط یا افراد جدید دچار اضطراب یا ناراحتی شدید می‌شوند. همچنین، کودکان وابسته ممکن است در برابر تغییرات یا شرایط جدید مقاومت نشان دهند.
********************************************************
اضطراب در کودکان: علائم و تکنیک های آرام کردن کودکان
********************************************************
تفاوت دلبستگی و وابستگی در کودکان
دلبستگی به روابط عاطفی و روانی کودک با مراقب اصلی (معمولاً والدین یا کسانی که در دوران کودکی بیشتر با کودک در ارتباط هستند) اشاره دارد. این رابطه نشان‌دهنده‌ی احساس امنیت، راحتی و اطمینان است که کودک از طرف فرد مورد نظر دریافت می‌کند. دلبستگی معمولاً در سال‌های اولیه زندگی کودک شکل می‌گیرد و نقش مهمی در توسعه اجتماعی و عاطفی کودک دارد.
اما وابستگی به نیاز مفرط و بیش از حد کودک به حمایت و مراقبت دیگران برای انجام امور روزمره اشاره می کند. این نوع وابستگی می‌تواند به شکل‌های مختلفی مانند عدم توانایی در استقلال یا اعتماد به نفس پایین در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات نشان داده شود. وابستگی ممکن است ناشی از کمبود دلبستگی سالم باشد یا به دلیل فشارهای محیطی و اجتماعی ایجاد شود. در این حالت، کودک ممکن است احساس کند که نمی‌تواند بدون حمایت دیگران به تنهایی عمل کند.
********************************************************
نشانه های کودک بی اعتماد به نفس
********************************************************
پیامدهای وابستگی در کودکان
وابستگی ناامن می‌تواند تأثیرات منفی و بلندمدتی بر رشد روانی و اجتماعی کودک داشته باشد. برخی از این تأثیرات عبارتند از:
- مشکلات عاطفی: کودکان با وابستگی ناامن ممکن است به مشکلات عاطفی مانند اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی دچار شوند. آنها ممکن است در بزرگسالی در ایجاد روابط سالم و پایدار دچار مشکل شوند.
- مشکلات رفتاری: وابستگی ناامن می‌تواند به رفتارهای انحرافی یا پرخاشگرانه در کودک منجر شود. این کودکان ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی دچار مشکل شوند و در تعامل با دیگران به‌طور ناسالم رفتار کنند.
- مشکلات ارتباطی: کودکانی که وابستگی ناامنی به والدین دارند، در برقراری ارتباطات مثبت و مؤثر با دیگران مشکل دارند. آنها ممکن است احساس کنند که نمی‌توانند به دیگران اعتماد کنند و بنابراین از ایجاد روابط عمیق و معنادار خودداری کنند.
وابستگی کودک به والدین
وابستگی ناامن به والدین زمانی شکل می‌گیرد که به‌طور پایدار و قابل پیش‌بینی به نیازهای عاطفی کودک پاسخ داده نشود. این وضعیت معمولاً به دلیل مشکلات مختلف در رابطه والد-کودک ایجاد می‌شود و تأثیرات عمیقی بر روان‌شناسی کودک دارد.
یکی از دلایل اصلی وابستگی ناامن، بی‌ثباتی در رفتار والدین است. زمانی که والدین در رفتار خود با کودک غیرقابل پیش‌بینی باشند، کودک نمی‌تواند به آنها اعتماد کند. این بی‌ثباتی می‌تواند باعث اضطراب و ترس در کودک شود و او را از برقراری ارتباط عاطفی مناسب با والدین خود بازدارد. این وضعیت در بلندمدت ممکن است به اضطراب جدایی در کودکان، احساس طرد شدن و مشکلات عاطفی مانند افسردگی تبدیل شود.
********************************************************
علائم افسردگی در کودکان و راهکارهای مقابله با آن
********************************************************
مشکلات روانی والدین نیز می‌تواند به وابستگی ناامن منجر شود. والدینی که خود دچار مشکلات روانی مثل افسردگی یا اضطراب هستند، نمی‌توانند به‌طور کامل به نیازهای عاطفی کودک پاسخ دهند. در چنین شرایطی، کودک احساس می‌کند که محبت و توجه والدین غیرقابل پیش‌بینی است. این کمبود اطمینان می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر اعتماد به نفس و روان کودک بگذارد.
تغییرات عمده در ساختار خانواده، مانند طلاق، فوت یکی از والدین یا جابه‌جایی‌های مکرر، می‌تواند ثبات زندگی کودک را از بین ببرد و او را در معرض استرس و احساس ناامنی قرار دهد. این تغییرات به‌ویژه زمانی که برای کودک غیرمنتظره یا نادرست مدیریت شوند، می‌توانند وابستگی ناامن در او ایجاد کنند.
آزار جسمی یا روانی نیز یکی از عوامل اصلی در ایجاد وابستگی ناامن است. کودکانی که در معرض آزار قرار می‌گیرند، معمولاً نمی‌توانند به والدین خود اعتماد کنند. چنین تجربه‌هایی موجب می‌شود که کودک احساس بی‌ارزشی کرده و دچار مشکلات جدی در اعتماد به دیگران شود.
در نهایت، عدم توجه به نیازهای عاطفی کودک نیز یکی از دلایل مهم ایجاد وابستگی ناامن است. زمانی که والدین تنها به نیازهای جسمی کودک توجه کنند و نیازهای عاطفی او را نادیده بگیرند، کودک احساس می‌کند که محبت والدین قابل دسترسی نیست. این احساس می‌تواند منجر به ایجاد وابستگی ناامن شود و در آینده، کودک با مشکلات عاطفی مانند کمبود اعتماد به نفس و اضطراب مواجه خواهد شد.
********************************************************
اهمیت و راه های افزایش اعتماد به نفس در کودکان
********************************************************
سخن آخر
در پایان، درک و مدیریت وابستگی عاطفی در کودکان می‌تواند به شما کمک کند تا فرزندتان را در مسیر رشد سالم عاطفی هدایت کنند. یادتان باشد که با توجه به نیازهای ویژه هر کودک و اهمیت وابستگی کودکان پیش دبستانی، باید محیطی امن و حمایتگر فراهم آورد تا کودکان به خوبی به‌دنبال روابط سالم و ایمن رشد کنند.
