چگونه می توان مهربانی را به کودکان آموزش داد؟
تاریخ انتشار 1403/03/07
596 بازدید 
مدت زمان مطالعه 30 دقیقه 
مهربانی گونه‌ای از رفتار و شکلی از احساس است که در آن فرد به احساسات دیگران اهمیت داده و سعی می‌کند خوشحالشان کند. انسان مهربان، انسانی است که با دیدن ناراحتی، عصبانیت و یا نگرانی موجودی دیگر ناراحت می‌شود، احساس بدی پیدا می‌کند و سعی می‌کند به او کمک کند تا حالش بهتر شود. کودکان هم می‌توانند مهربان باشند اما بهتر است این احساس توسط پدر، مادر، مربی‌ها و معلمان کودک تقویت شده و به سمت مسیر درستی هدایت شود.
اهمیت آموزش مهربانی به کودکان
همانطور که در بخش «سخنی با بزرگترها» ی کتاب «مهربان، مهربان، مهربان‌تر» از انتشارات نردبان آورده شده است : «خردسالان اغلب خودشان را در اولویت قرار می‌دهند و این خودمحوری بخش طبیعی از خردسالی است. توانایی فکر کردن به تاثیر رفتارمان بر دیگران به تدریج در دورۀ کودکی شکل می‌گیرد، بنابراین خردسالان ممکن است هم خودمحور باشند و هم به مرور از خود همدلی نشان دهند. بسیاری از والدین متوجه رفتارهای اولیۀ خردسالان می‌شوند که مثلا اسباب‌بازی را از دست دیگران می‌کشند و یا داد می‌زنند «مال من!» اگرچه این رفتارها در نگاه اول محبت‌آمیز به نظر نمی‌رسند اما نباید فراموش کرد که ظرفیت قسمت کردن و نشان دادن مهربانی به مرور زمان شکل می‌گیرد.
اما اصلا فواید مهربانی چیست و کودکان چرا باید مهربان باشند؟
- همدلی و توانایی دیدن مسائل از نگاه دیگران
هرچه مغز کودکان کامل‌تر می‌شود، توانایی آن‌ها برای دیدن مسائل از دیدگاه دیگران نیز بیشتر می‌شود. مهربانی نیازمند آن است که به نیازها و احساسات دیگران فکر کنیم. همانطور که مهارت‌های حرکتی کودک با فعالیت و تمرین بهتر می‌شود، مهارت‌های اجتماعی او هم با مشاهده، تفکر و تعامل در فعالیت‌های اجتماعی تقویت می‌شوند. برای رشد مهربانی در کودک، لازم است کودک مهربانی را در زندگی خود ببیند و فرصت‌هایی برای نمایش رفتار محبت‌آمیز نیز داشته باشد.
- ایجاد احساس خوشحالی در کودک
کودک با مهربانی و به فکر دیگران بودن احساس می‌کند کاری ارزشمند انجام داده و احساس شادی می‌کند. حتما پدر و مادرها این را تایید می‌کنند که هیچ چیز لذت‌بخش‌تر از داشتن یک کودک شاد و دیدن لبخند روی صورت یک کودک نیست!
- بالا رفتن سطح تاب‌آوری و تحمل
با همدلی و مهربانی، کودک متوجه می‌شود که دیگران هم مانند خود او بعضی از روزها حال خوشی ندارند و دردهایی را تجربه می‌کنند. پس زمانی که با مشکلی مواجه می‌شود، تحملش بالاتر رفته و با استرسی پایین‌تر با مشکل مواجه شده و شرایط را درک می‌کند. با مهربان بودن می‌توان سطح تاب‌آوری را بالا برد.
- بالا رفتن اعتماد به نفس کودک
وقتی کودک مهربان باشد، نسبت به اطرافیانش احساس مسئولیت می‌کند در نتیجه با تجربه حس ارزشمند بودن و هدفمند بودن اعتماد به نفسش بالا رفته و عزت نفس بالایی را تجربه می‌کند.
- از بین بردن خودمحوری و خودخواهی در کودکان
اگر این صفات نامحبوب و ناهنجار با کودک باقی بمانند آن‌ها در بزرگسالی در هنگام کار کردن یا تحصیل در ارتباط با افراد دیگر دچار مشکل می‌شوند پس وظیفۀ پدر و مادر و مربیان است که این ویژگی‌ها را با رفتارهای مناسب و تربیت خوب از بین برده و به صفات خوبی همچون مهربان و همدل بودند تبدیل کنند.
********************************************************
چگونه روابط اجتماعی کودک را بالا ببریم
********************************************************
با خواندن کتاب برای کودکان، فرصتی برای کشف مهارت‌های اجتماعی و هیجانی مورد نیاز کودک برای موفقیت در خانه، مدرسه و در جامعه ایجاد می‌کنیم. یادگیری هیجانی-اجتماعی حوزه‌های زیادی مثل خودآگاهی و خودمدیریتی دارد. در پرورش مهربانی، تمرکز بر آگاهی اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی است. در اوایل کتاب «نینجا مهربان می‌شود» از کتاب های مهارت های زندگی کودکان انتشارات نردبان نیز با نینجایی آشنا می‌شویم که فقط به خودش فکر می‌کند. اما به مرور به مهارت خود در مهربان بودن پی برده و به دوستانش در مدرسه کمک و مهربانی می‌کند.
این اتفاق برای شخصیت «فین» در کتاب «اگر مهربان نباشم چی؟» از «مجموعه کتاب های احساسات من» هم عینا رخ می‌دهد. او مهربان نیست و دوست دارد حرف، حرف خودش باشد اما با کمک معلم و همکلاسیهایش این مهارت را در خود تقویت کرده و انسان مهربانی می‌شود.
روش‌های موثر برای آموزش مهربانی به کودکان
برای مهربان بودن و نشان دادن محبت خود، می‌توان کارهای زیادی انجام داد. در کتاب توپکِ مهربانی از مجموعه کتاب های فوت و فن زندگی (توپک) که توسط انتشارات کودک و نوجوان نردبان به چاپ رسیده است راه‌های محبت‌آمیز متنوعی آموزش داده شده است. پدر و مادر و مربی می‌توانند این راه‌های محبت‌آمیز را به تدریج به کودک آموزش بدهد:
- کمک به دیگران یک نوع مهربانی است. مثلا اگر دیدیم یک نفر غمگین است می‌توانیم با صحبت کردن و روحیه دادن، حال او را بهتر کنیم. کودکی که دوستش را ناراحت می‌بیند و تلاش می‌کند تا او را بخنداند یک کودک مهربان است.
- اینکه اجازه بدهیم دیگران با اسباب‌بازی‌های ما بازی کنند یک نوع مهربانی است. پس کودکی که دیگران را در استفاده از وسایل و اسباب‌بازی‌هایش شریک می‌کند، یک کودکان مهربان است.
- رفتار دوستانه هم یک جور مهربانی است. مثلا کودکی که وارد مدرسه یا مهدکودک شده و به همه سلام می‌کند، کودک مهربانی است که سعی دارد به همکلاسیهایش نشان بدهد دوستشان دارد و از اینکه قرار است مدتی را کنار آن‌ها در مهدکودک یا مدرسه بگذراند خوشحال است.
- مودب بودن و استفاده از کلمۀ «لطفا»، عذرخواهی کردن در موقعیت درست و استفاده از کلمۀ «ببخشید» و همینطور صبور بودن در یک صف طولانی هم نشانه‌های یک کودک مهربان هستند.
- در کتاب دیگری از انتشارات نردبان با نام «من مهربانم» از «مجموعه درباره احساسات» نیز راه‌های دیگری برای مهربان بودن پیشنهاد داده شده است. در این کتاب به کودکان گفته شده که : آدم‌های مهربان می‌دانند چطور آدم‌های با انصافی باشند. آن‌ها همه تلاش خودشان را می‌کنند تا عدالت را رعایت کنند. پس یکی از راه‌های مهربان بودن، رعایت انصاف در برخورد با دیگران است.
- علاوه بر این یک آدم مهربان می‌داند که قوانین برای رعایت عدالت درست شده‌اند. پس هرکس از قانون پیروی کند آدم مهربانی است.
- یک آدم مهربان، شنوندۀ خوبی هم هست. او به حرف‌های دوستانش گوش می‌دهد، از دوستش دربارۀ چیزهایی که می‌گوید سوال می‌پرسد و وقتی دوستش حرف می‌زند به او نگاه می‌کند و حرفش را قطع نمی‌کند.
اما کتاب‌های انتشارات نردبان دربارۀ این موضوع به همین موارد ختم نمی‌شود. در کتاب مهربان بودن از مجموعۀ دوست‌داشتنی خانوادۀ خرسی، برادر خرسی به دوستش اجازه می‌دهد که با هواپیمایی که خودش ساخته بازی کند و با مهربانی با دوستش رفتار می‌کند. این کتاب کودک برای گروه سنی 5 سال به بالا مناسب است.
نکاتی دربارۀ آموزش مهربانی به کودکان
همانطور که متوجه شدید کتاب‌ها می‌توانند همراه و راهنمای بسیاری خوبی باشند برای والدین، مربیان و معلمان و آنان را در این مسیر همراهی کنند. در کتاب «خرگوش کوچولوی مهربان» که توسط انتشارات نردبان منتشر شده است و برای گروه سنی سه سال به بالا مناسب است، کودکان با مفهوم «مهربانی» آشنا شده و یاد می‌گیرند که چرا باید مهربان باشند و چگونه می‌توانند رفتاری محبت‌آمیز و مهربانانه با دیگران داشته باشند. اما موضوع مهم‌تری که در این کتاب مطرح شده موضوع «مهربانی با خود» است. در این کتاب خرگوش کوچولو می‌گوید : «وقتی با دیگران مهربانم، می‌توانم به خودم هم مهربانی کنم. مهربانی کردن به خودم یعنی چیزی را که هستم، دوست داشته باشم و به جای اینکه نگران کارهایی باشم که بلد نیستم، برای کارهایی که بلدم به خودم ببالم. مهربانی به خودم یعنی مراقب بدنم باشم. من با خوردن غذای سالم و هرروز ورزش کردن و خواب کافی مراقب سلامتی‌ام هستم.»
در پایان کتاب در بخش سخنی با بزرگترها به این نکته اشاره شده که اگر پدرها و مادران با کودک خود مهربان باشند، کودک هم برای خودش ارزش قائل شده و به همه موجودات از جمله جانوران و پرندگان هم مهربانی می‌کند.
در همین بخش به عزت نفس کودک نیز اشاره شده است. باید بدانیم که کودکانی که عزت‌نفس بالایی دارند به طور طبیعی با دیگران مهربان‌اند. مهربانی مانند آفتاب همه را گرم می‌کند و به همه احساس ارزشمندی می‌دهد. مهربانی تقسیم احساس محبت و احساسات خوب با دیگران است. در نتیجه بهترین هدیه‌ای که پدر و مادر می‌توانند به فرزند خود بدهند این است که احساس عزت نفس را در کودک خود تقویت کنند و با دادن حس ارزشمندی به کودک، از کودک خود انسانی مهربان با خود و دیگران بسازند.
بازی‌هایی برای یادگیری مهربانی
از بین کتاب‌هایی که دربارۀ مهربانی با کودکان خواندید، توصیه‌هایی را برای مهربان بودن جدا کرده و هرکدام را روی کاغذی مجزا بنویسید. مثلا:
- شنوندۀ خوبی باشم.
- اگر کسی بدرفتاری کرد به بزرگترها بگویم.
- با بچه‌هایی که نمی‌شناسم مهربان باشم.
حالا هر روز یکی از کاغذها را به صورت تصادفی انتخاب کرده و سعی کنید تا در آن روز آن کار را انجام دهید.
شما همچنین می‌توانید با کودک خود جدول روزهای هفته را درست کنید و هر روزی که کودک در آن یک کار مهربانانه انجام داد را رنگ کرده یا روی آن برچسب ستاره بزنید. در این صورت او تلاش می‌کند تا هر روز یک کار محبت‌آمیز انجام دهد و مهربانی را یاد بگیرد.
سخن پایانی
در کنار آموزش مهربانی به کودکان باید یادتان باشد که این را هم به کودک خود بیاموزید که ممکن است گاهی با مهربانی‌هایی روبه‌رو شوند که واقعی نیستند. مثل غریبه‌هایی که با کودکانِ تنها صحبت می‌کنند و قصدشان این است که به آنان آزار برسانند. آن‌ها در ابتدا با دادن شکلات یا عروسک به کودکان، خودشان را مهربان جلوه می‌دهند اما نیت شومی دارند و وظیفۀ ماست که کودکان را از این نیت آگاه کنیم. در کتاب «مهربانی‌های دروغکی» که توسط انتشارات نردبان منتشر شده است چنین موقعیتی به تصویر کشیده شده است. کتی دختری است که همیشه نزدیک مدرسه منتظر مادرش می‌ماند اما یک روز مادر کتی دیر می‌کند و مرد به ظاهر مهربانی تلاش می‌کند تا با مهربانی کتی را سوار ماشین خودش کند. در آموزش مهربانی به کودک باید در نظر داشت که مهربانی‌های دروغین و نحوۀ تشخیص آن‌ها از هم نیز به کودکان آموزش داده شود.
