انواع اضطراب در کودکان و تکنیک های کاهش اضطراب کودکان

اضطراب شدید در کودکان، مانند یک سایه نامرئی است که می‌تواند در پس هر تغییر یا چالش جدید، آرام آرام به سراغشان بیاید. این احساس معمولاً در برابر موقعیت‌های ناآشنا یا تغییرات بزرگ، مانند شروع مدرسه یا جابجایی منزل، بروز می‌کند. اما گاهی اوقات این اضطراب از حد معمول فراتر رفته و به یک مانع جدی در برابر رشد و توسعه کودک تبدیل می‌شود. در این مقاله، به بررسی علل، انواع و علائم اضطراب در کودکان پرداخته‌ایم و روش‌های کاهش آن را مورد بحث قرار خواهیم داد.

اضطراب کودکان چیست

اضطراب در کودکان به واکنش‌های هیجانی گفته می‌شود که در پاسخ به تهدیدات، نگرانی‌ها یا استرس‌های محیطی ایجاد می‌شود. این اضطراب می‌تواند در پاسخ به تغییرات جدید مانند شروع مدرسه، جابجایی منزل، یا تغییرات در روابط خانوادگی مانند طلاق یا جدایی والدین رخ دهد. همچنین، اضطراب ممکن است ناشی از تجربیات تروماتیک مانند تصادفات یا بیماری‌های جدی باشد. در بسیاری از موارد، اضطراب جزئی از فرایند رشد طبیعی کودک است و با گذر زمان از بین می‌رود.

اما اگر اضطراب کودک از حد معمول فراتر رفته و تبدیل به نگرانی‌های بی‌پایان یا شدید شود، می‌تواند به یک اختلال اضطرابی تبدیل گردد. این نوع اضطراب ممکن است مانع از عملکرد طبیعی کودک در زندگی روزمره شده و باعث مشکلاتی مانند اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی، مشکلات خواب، یا کاهش اعتماد به نفس شود. اضطراب‌های طولانی ‌مدت که باعث اختلال در تعاملات اجتماعی یا تحصیلی کودک می‌شود، نیازمند توجه و درمان است.

انواع اضطراب در کودکان

همه‌ی ما گهگاه احساس اضطراب می‌کنیم. به طور مثال

اضطراب در کودکان سه ساله یا پیش دبستانی ممکن است به‌دلیل جدایی از والدین یا مواجهه با موقعیت‌های جدید ایجاد می‌شود. این اضطراب بیشتر به شکل نگرانی از گم شدن یا ترس از ترک والدین بروز می‌کند.

یا ممکن است این کودکان در موقعیت‌های اجتماعی یا مواجهه با تغییرات جدید اضطراب نشان دهند. این اضطراب معمولاً در مواجهه با مدرسه یا افراد جدید شدت می‌گیرد.

همچنین اضطراب در کودکان ابتدایی اغلب به‌دلیل نگرانی‌های مربوط به مدرسه، تکالیف، یا روابط اجتماعی ایجاد می‌شود. این اضطراب می‌تواند به‌ویژه در کودکانی که با تکالیف یا امتحانات مواجه می‌شوند، بیشتر بروز پیدا کند. اما برخی از کودکان اضطرابی را تجربه می‌کنند که آن‌قدر شدید است که می‌تواند به‌عنوان اختلال اضطراب در کودکان شخیص داده شود. اگر اضطراب کودک به شکل زیر باشد، ممکن است اختلال اضطراب داشته باشد:

• غیرواقعی باشد.
  
• از بین نرود.
  
• باعث شود که کودک شروع به اجتناب از کارهای روزمره کند.

در اینجا برخی از انواع اضطراب وجود دارد که ممکن است در کودکان تشخیص داده شود:

اختلال اضطراب جدایی

کودکان مبتلا به اضطراب جدایی زمانی که از مراقبان خود جدا می‌شوند، به شدت ناراحت می‌شوند. این اضطراب بیشتر در سنین پایین بروز می‌کند و ممکن است به دلیل وابستگی زیاد به والدین یا ترس از گم شدن ایجاد شود. این اضطراب معمولاً زمانی که کودک به سنین بالاتر می‌رسد و تجربه‌های جدیدی کسب می‌کند، کاهش می‌یابد.

اختلال اضطراب اجتماعی

کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی از موقعیت‌های اجتماعی می‌ترسند و در تعامل با دیگران دچار اضطراب می‌شوند. این اضطراب ممکن است شامل ترس از قضاوت شدن یا پذیرفته نشدن توسط دیگران باشد. در موارد شدید، این کودکان ممکن است از مدرسه یا محیط‌های اجتماعی اجتناب کنند. این نوع اضطراب معمولاً با افزایش سن و مواجهه بیشتر با موقعیت‌های اجتماعی بهبود می‌یابد.

اختلال بازداری انتخابی

کودکان مبتلا به این اختلال در برخی مکان‌ها، مانند مدرسه، نمی‌توانند صحبت کنند. این اضطراب فراتر از خجالت معمول است و ممکن است باعث شود که کودک در حضور برخی افراد یا در محیط‌های خاص دچار "یخ زدگی" شود و قادر به برقراری ارتباط نباشد. این اختلال معمولاً به‌طور موقت است و در شرایط حمایتی می‌تواند برطرف شود.

اختلال اضطراب فراگیر (GAD)

کودکان مبتلا به این اختلال درباره بسیاری از مسائل روزمره نگرانی دارند. این نگرانی‌ها معمولاً غیرمنطقی هستند و می‌توانند به عملکرد کودک در مدرسه و زندگی اجتماعی آسیب برسانند. کودکان مبتلا به اضطراب فراگیر اغلب به‌دلیل نگرانی‌های بی‌پایان از انجام کارها به‌طور کامل احساس کنترل نمی‌کنند و ممکن است مشکلات خواب یا کمال‌گرایی را تجربه کنند.

علل اضطراب در کودکان

• برخی از کودکان بیشتر از دیگران نگران می‌شوند و اضطراب دارند. آن‌ها معمولاً تغییرات را سخت می‌پذیرند و ممکن است پس از جابجایی منزل یا شروع مدرسه جدید مضطرب شوند.
• کودکان پس از تجربه یک حادثه ناراحت‌کننده یا تراوماتیک، مانند تصادف اتومبیل یا آتش‌سوزی، ممکن است دچار اضطراب شوند.
• مشاجرات خانوادگی و تنش‌ها نیز می‌تواند باعث احساس ناامنی و اضطراب در کودکان شود.
• در مدرسه، کودکان ممکن است درباره مسائلی مانند تکالیف مدرسه، معلمان، آزار و اذیت یا تنهایی اضطراب داشته باشند.
  

علائم اضطراب در کودکان

هنگامی که کودکان کوچک دچار اضطراب می‌شوند، قادر به درک یا ابراز احساسات خود نیستند. اما آنها شرایطی را تحمل می کنند یا برخی نشانه‌ها در آنها توسط والد و اطرافیان دیده می‌شود که باید نشانه‌های اضطراب در کودکان تلقی شوند:

• نگرانی از بیمار شدن یا مرگ والدین
• نگرانی از گم شدن یا ربوده شدن
• تمایل نداشتن به رفتن به مدرسه
• اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی
• احساس پانیک در موقعیت‌های اجتماعی (کودکان بزرگ‌تر ممکن است لرزش، عرق کردن یا تنگی نفس داشته باشند، در حالی که کودکان کوچکتر ممکن است دچار حملات عصبی یا گریه شوند)
• احساس "یخ زدن" از اضطراب و عدم توانایی در صحبت کردن
• توانایی صحبت کردن تنها در برخی مکان‌ها 
• کمال‌گرایی
• احساس اضطراب "خارج از کنترل" درباره مسائل مختلف
• مشکل در خوابیدن
• شروع به خیس کردن رختخواب 
• دیدن کابو
• درد شکم یا سردرد مداوم

در کودکان بزرگ‌تر، ممکن است متوجه شوید که آن‌ها:

• تمرکز کردن برایشان دشوار است.
• در خوابیدن یا غذا خوردن مشکل دارند.
• دچار انفجارهای عصبی می‌شوند.
• افکار منفی زیادی دارند یا مدام نگران وقوع حوادث بد هستند.
• شروع به اجتناب از فعالیت‌های روزمره مانند ملاقات با دوستان، حضور در اجتماع یا رفتن به مدرسه می‌کنند.
  

تکنیک های کاهش اضطراب و آرام سازی کودکان

اگر کودکی دچار اضطراب است، کارهایی وجود دارد که والدین و مراقبان می‌توانند برای کمک به او انجام دهند:

• اول و مهم‌تر از همه، صحبت کردن با کودک درباره اضطراب یا نگرانی‌های او بسیار مهم است. به حرف‌های او گوش دهید و احساساتش را درک کنید. سعی کنید نگرانی‌های کودک را نادیده نگیرید یا از آن‌ها بی‌تفاوت عبور نکنید. به او اطمینان دهید که شناسایی و صحبت درباره مشکلات خوب است و نشان دهید که احساساتش را درک می‌کنید.
• اگر کودک شما بزرگ‌تر است، ممکن است توضیح دادن اضطراب و اثرات فیزیکی آن بر بدن ما مفید باشد. توضیح دهید که اضطراب یک واکنش طبیعی به استرس است که افکار، احساسات و رفتارهای ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این می‌تواند به کودک کمک کند تا اضطراب را بهتر درک کرده و یاد بگیرد که چگونه با آن مقابله کند.
• علاوه بر صحبت با کودک، کمک به او برای یافتن راه‌حل‌هایی برای نگرانی‌هایش بسیار مهم است. برای مثال، اگر کودک شما نگران رفتن به یک مهمانی شبانه است، با او صحبت کنید و از او بخواهید که برنامه‌ای برای حضور در کنار یک دوست یا والد دیگری بچیند. این می‌تواند در حل مشکلات و افزایش اعتماد به نفس کمک کند.
• اگر اضطراب کودک شما در زندگی روزمره‌اش تأثیر می‌گذارد، ممکن است لازم باشد با پزشک یا مشاور مدرسه مشورت کنید.

********************************************************

کتاب کودک درباره غلبه بر اضطراب و نگرانی

********************************************************

سخن پایانی

در بسیاری از موارد، اضطراب در کودکان به‌طور طبیعی بخشی از فرایند رشد است و با گذر زمان برطرف می‌شود. با این حال، زمانی که اضطراب به یک اختلال تبدیل می‌شود و بر زندگی روزمره کودک تأثیر می‌گذارد، ممکن است نشانه‌ای از وجود مشکلات عاطفی یا روانی دیگر باشد. به‌ویژه، افسردگی و خشم می‌توانند به‌عنوان نشانه‌هایی از اضطراب در کودکان ظاهر شوند. بسیاری از کودکانی که با اضطراب مواجه هستند، ممکن است احساس افسردگی یا خشم را تجربه کنند، چرا که این هیجانات ممکن است به‌عنوان واکنش‌های دفاعی در برابر احساسات ناتوانی و نگرانی‌های مداوم بروز کنند.

درک این که اضطراب نه تنها به خودی خود می‌تواند مشکلی باشد، بلکه می‌تواند منجر به اختلالات عاطفی دیگر نیز شود، به والدین و مراقبان کمک می‌کند تا با ارائه حمایت‌های مناسب و مشاوره‌های تخصصی، به کودک در مدیریت اضطراب و سایر هیجاناتش کمک کنند.