بی‌حوصلگی کودکان: چرا بچه‌ها گاهی بی‌انگیزه و کسل می‌شوند؟

آیا شما هم یک کودک بی‌حوصله و کم‌حوصله و غیرصبور دارید؟ شاید گاهی از خودتان بپرسید چرا اینقدر بی صبر است یا به راحتی از همه چیز خسته می‌شود؟ این رفتارهای کودکانه نه تنها طبیعی هستند، بلکه دلایل روان‌شناختی و فیزیولوژیکی مشخصی دارند. از آنجایی که کودکان در مراحل مختلف رشد خود، توانایی‌های متفاوتی برای مدیریت احساسات و صبر کردن دارند، شناخت این دلایل و روش‌های صحیح مدیریت آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا واکنش‌های بهتری نشان دهید. در این مقاله به بررسی عواملی که موجب بی‌حوصلگی و کم‌صبری در کودکان می‌شود خواهیم پرداخت و راهکارهایی برای مقابله با این رفتارها ارائه خواهیم کرد.

علت بی حوصلگی کودکان

پاملا کول، استاد روانشناسی در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، تحقیقاتی درباره نحوه نشان دادن صبر توسط کودکان در سنین مختلف انجام داده است. وقتی کودکان 18 و 24 ماهه منتظر باز کردن یک هدیه بودند، به سرعت عصبی می‌شدند و توجه خود را از جعبه درخشان که در انتظار آن بودند، به سختی منحرف می‌کردند. ندانستن محتوای داخل آن، تمایل آن‌ها به دریافت آن و ناامیدی از انتظار برای باز کردنش را افزایش می‌داد. در سن سه سالگی، کودکان توانستند برای مدتی روی چیزهای دیگر تمرکز کنند قبل از اینکه عصبانی شوند و عصبانیتشان کوتاه‌تر بود. کودکان چهار ساله نیز به اندازه کودکان 18 ماهه برای جلب توجه مادر خود تلاش می‌کردند؛ تفاوت این است که آن‌ها سریعاً تلاش می‌کردند و سپس توجه خود را به چیز دیگری معطوف می‌کردند. به طور کلی، کودکان با بزرگتر شدن خودکنترلی بیشتری از خود نشان می‌دهند و کمتر عصبانی می‌شوند.

کودکان خردسال تا حدی توانایی صبر کردن را دارند. کریستینا آتانس، استاد روانشناسی در دانشگاه اتاوا، که تحقیقات خود را بر روی کودکان سه تا پنج ساله متمرکز کرده است، در مطالعاتی که در آن‌ها مشارکت داشته، بررسی کرده که آیا کودکان می‌توانند بدون انتظار برای دریافت پاداش – و نه صرفاً برای دست یافتن به خوراکی، تماشای ویدیو یا (مشهورترین مثال) یک مارشمالو – صبر کنند. این نوع صبر به‌عنوان یک فضیلت در نظر گرفته می‌شود، نه فقط به‌عنوان تأخیر در ارضای خواسته‌ها. نتایج تحقیقات نشان داد که این امر امکان‌پذیر است و کودکان برای حفظ صبر خود از استراتژی‌هایی مانند آواز خواندن، جست‌وخیز کردن یا حتی فقط ایستادن در جای خود استفاده می‌کنند.

آتانس می‌گوید که کودکان سه ساله درک ابتدایی از آینده دارند -نه لزوماً در ساعت‌ها یا حتی دقیقه‌ها- اما می‌توانند درک کنند که همه چیز بلافاصله اتفاق نمی‌افتد. اما مانند همه رفتارهای انسانی، این به زمینه تربیتی و روانی کودک بستگی دارد. آتانس می‌گوید که بودن در یک آزمایشگاه می‌تواند کودکان را بیشتر مطیع کند، و (در تحقیقاتش) آن‌ها در حضور یک محقق، مشابه حضور معلم در کلاس، صبر بیشتری نشان دادند. در صورتی که پاداشی وجود داشته باشد، اگر آن‌ها به چیزی که ارائه می‌شود علاقه‌مند باشند، صبر می‌کنند. همچنین عواملی مانند خستگی یا گرسنگی که بر میزان صبر هر کسی تأثیر می‌گذارد وجود دارد.

این تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل متعددی در میزان بی حوصلگی و عدم صبوری کودکان نقش دارند، از جمله سن، علاقه به پاداش، وضعیت روحی و محیط اطراف. با افزایش سن، خودکنترلی بهبود می‌یابد و کودکان قادرند تا در برابر اشیاء و موقعیت‌ها به مدت طولانی‌تری صبر کنند.

نشانه های کودکان بی حوصله

بی‌حوصلگی یکی از احساساتی است که کودکان در سنین مختلف آن را تجربه می کنند. شاید بپرسید علت بی حوصلگی کودک دو ساله چیست یا کودکان کم حوصله چه ویژگی‌هایی دارند؟ واقعیت این است که  این احساس می‌تواند خود را به اشکال مختلفی نشان دهد و کودکان به روش‌های مختلفی این بی‌حوصلگی را بروز می‌دهند.

بی‌قراری و حرکت زیاد

یک کودک بی‌حوصله اغلب نمی‌تواند در یک مکان ساکن بماند و به صورت مکرر به دنبال جلب توجه یا فعالیت‌های جدید است. این می‌تواند شامل فعالیت‌هایی چون پریدن از جای خود، جابه‌جایی مداوم یا تلاش برای انجام کارهای مختلف باشد. این رفتار به‌ویژه در مواقعی که کودک از یک فعالیت خاص خسته یا ناراضی می‌شود، شایع‌تر است.

گریه و فریاد

کودکان در واکنش به بی‌حوصلگی، اغلب از گریه و فریاد به عنوان یک راه برای ابراز نارضایتی استفاده می‌کنند. این رفتار می‌تواند نشان‌دهنده نیاز به توجه فوری یا خواسته‌هایی باشد که کودک نمی‌تواند صبر کند تا آن‌ها را دریافت کند.

بی‌توجهی به فعالیت‌ها

کودکان بی‌حوصله به‌راحتی تمرکز خود را از دست می‌دهند و قادر نیستند به‌طور مداوم بر یک فعالیت متمرکز بمانند. ممکن است به سرعت از یک بازی یا فعالیت خسته شوند و به دنبال چیز جدیدی بروند، حتی اگر آن فعالیت لذت‌بخش باشد.

اعمال خودویرانگر

در برخی مواقع، کودک ممکن است برای جلب توجه یا تخلیه احساسات خود، از رفتارهای خودویرانگر مانند پرتاب کردن اشیاء، خراب کردن وسایل یا آسیب رساندن به خود و دیگران استفاده کند. این رفتارها می‌توانند نشان‌دهنده ناراحتی شدید یا بی‌حوصلگی باشند.

پاسخ‌های کلامی منفی و پرخاشگرانه

یکی از راه‌های دیگر نشان دادن بی‌حوصلگی در کودکان، پاسخ‌های منفی به درخواست‌ها یا دستورات است. کودکان ممکن است با کلماتی مانند «نه!» یا «نمی‌خواهم!» به والدین یا مربیان خود واکنش نشان دهند، که نشان‌دهنده تمایل آن‌ها به اجتناب از کاری است که باید انجام دهند.

نارضایتی فیزیکی و بی‌قراری جسمی

بعضی از کودکان در هنگام بی‌حوصلگی، علائم فیزیکی نیز بروز می‌دهند. این علائم می‌تواند شامل مالیدن دست‌ها به هم، کوبیدن پا بر روی زمین، یا دست به دندان گرفتن باشد، که نشان‌دهنده ناراحتی و بی‌صبری آن‌هاست.

درخواست کمک مکرر

کودکان بی‌حوصله ممکن است مکرراً درخواست کمک کنند، حتی در مواقعی که خود قادر به انجام کارها هستند. این می‌تواند به‌دلیل ناتوانی در مدیریت احساساتشان یا عدم تمایل به انجام وظایف باشد.

با بی حوصلگی کودکان چه کنیم

برای مدیریت بی‌حوصلگی کودکان، درک دقیق از نیازهای عاطفی و روانی آن‌ها و استفاده از روش‌های خلاقانه می‌تواند به شما کمک کند تا کودک را از این حالت خارج کنید. ما در اینجا چند روش کاربردی را برای شما نقل می کنیم:

1. تبدیل بی‌حوصلگی به فرصتی برای اکتشاف

وقتی کودک احساس بی‌حوصلگی می‌کند، به جای فشار آوردن برای انجام کاری مشخص، می‌توانید او را تشویق کنید که در اطرافش به جستجو بپردازد. مثلاً از او بخواهید یک شیء قدیمی در خانه پیدا کند و داستانی خیالی درباره آن بسازد.  

2. تجربه جدیدی ایجاد کنید

گاهی بی‌حوصلگی به این دلیل است که کودک نیاز به تغییرات دارد. از این رو، می‌توانید یک فعالیت جدید و جالب معرفی کنید که کودک قبلاً تجربه نکرده باشد. مثلاً اگر کودک علاقه‌مند به هنر است، با استفاده از مواد مختلف از جمله آبرنگ و رنگ‌های طبیعی یک نقاشی یا کلاژ جدید بسازد.

3. چالش‌های کوچک و لذت‌بخش

کودکانی که بی‌حوصله‌اند اغلب از کارهای تکراری و ساده خسته می‌شوند. برای حل این مشکل، می‌توانید بازی‌هایی مانند «سفر در زمان» یا «بازی و معما» ترتیب دهید که به کودک فرصتی برای حل مشکل و تفریح بدهد.

4. استفاده از داستان‌گویی یا تئاتر خلاقانه

داستان‌گویی همیشه یکی از روش‌های مفید برای جذب توجه کودک است. می‌توانید یک داستان را با کمک کودک بسازید، به‌طوری‌که او در بخش‌هایی از داستان، شخصیت‌ها را خلق کند یا تصمیم بگیرد که چه اتفاقی باید بیافتد. این فعالیت باعث می‌شود کودک تمرکز بیشتری پیدا کند و در عین حال از طریق تخیل خود سرگرم شود.

5. دریافت پاداش در ازای صبر

کودکان در برخی مواقع به دلیل اینکه توانایی مدیریت صبر را ندارند، بی‌حوصلگی نشان می‌دهند. در چنین شرایطی می‌توانید از پاداش‌های کوچک برای تقویت رفتار مثبت استفاده کنید. به عنوان مثال، وقتی کودک توانست صبر کند و بر یک فعالیت تمرکز کند، او را با یک برچسب یا یک بازی ساده که خودش انتخاب می‌کند، تشویق کنید.

6. آرامش و تنفس عمیق

آموزش تکنیک‌های ساده‌ای مانند تنفس عمیق یا یوگا می‌تواند به کودک کمک کند تا در زمان‌هایی که احساس بی‌حوصلگی می‌کند، آرامش پیدا کند. این کار به تقویت خودکنترلی کودک کمک کرده و احساس بی‌صبری را کاهش می‌دهد.

درنهایت گاهی اوقات رفتارها و برخوردهای بچه بی حوصله نشان‌دهنده احساسات نهفته‌ای است که اوقادر به بیان آن‌ها نیست. می‌توانید با شنیدن احساسات کودک و همدلی با او، به او کمک کنید تا این احساسات را به زبان بیاورد و از آن‌ها عبور کند.

مقابله با بی حوصلگی کودکان با کتاب

سخن پایانی

بی‌حوصلگی در کودکان پدیده‌ای طبیعی است که می‌تواند ناشی از کمبود فعالیت‌های متنوع، نبود چالش‌های ذهنی، استفاده بیش از حد از تکنولوژی یا حتی نیاز به توجه بیشتر از سوی والدین باشد. این احساس می‌تواند بر رفتار، یادگیری و خلاقیت کودکان تأثیر گذاشته و در صورت تداوم، منجر به بی‌انگیزگی و کاهش مهارت‌های اجتماعی شود. والدین می‌توانند با فراهم کردن فعالیت‌های متنوع، بازی‌های خلاقانه، مشارکت در کارهای گروهی و ایجاد برنامه‌های متعادل بین سرگرمی و آموزش، از این وضعیت جلوگیری کرده و محیطی پرنشاط و الهام‌بخش برای کودک خود ایجاد کنند.