چطور به کودک برای غلبه بر ترس از صدای بلند کمک کنیم؟

کودکان، به ویژه نوزادان، از همان لحظه تولد، حس شنوایی خود را به اندازه بزرگسالان تقویت می‌کنند. اگر فرزند شما از کوچکترین صداها - از صدای غرش قطار گرفته تا صدای بسته شدن در - بترسد، تعجب نکنید. اگرچه همه اینها ممکن است برای والدین طاقت فرسا و ترسناک به نظر برسد، اما درک این نکته مهم است که این ترس در بین کودکان رایج است. در اینجا اطلاعاتی برای کمک به شما در درک ترس و یادگیری بهترین راه برای کمک به فرزندتان ارائه کرده‌ایم.

چرا برخی کودکان از صداهای بلند می‌ترسند؟

در سال‌های اولیه رشد، مغز کودک هنوز در حال پردازش دنیای اطراف است. ترس کودک دو ساله از صدای بلند یا حتی ترس کودک سه ساله از صدای بلند اغلب به این دلیل رخ می‌دهد که درک او از منبع صدا یا علت آن کامل نشده است. همچنین مغز او هنوز راهکارهای منطقی برای مقابله با چنین محرک‌هایی را توسعه نداده است.

صداهای بلند برای کودک ممکن است ناگهانی، غیرقابل‌پیش‌بینی و خارج از کنترل باشند، و همین ویژگی‌ها آن‌ها را تهدیدآمیز می‌کند. بسیاری از کودکان هنوز تمایزی میان صداهای بی‌خطر و خطرناک قائل نمی‌شوند. برای یک کودک خردسال، صدای شدید جاروبرقی می‌تواند همان‌قدر وحشت‌آور باشد که صدای آژیر خطر. این ترس می‌تواند حتی ناشی از یک تجربه ناخوشایند قبلی یا مشاهده واکنش افراد دیگر به صدا نیز باشد.

برخی از کودکان ذاتاً حساس‌تر از دیگران هستند؛ در این حالت، سیستم عصبی آن‌ها اطلاعات حسی را شدیدتر درک می‌کند. این ویژگی که به آن «حساسیت کودک به صدا» گفته می‌شود، ممکن است به شکل اضطراب، گریه یا پرخاش بروز پیدا کند. در موارد خاص، ترس‌های مداوم می‌توانند نشانه‌ای از اختلال پردازش حسی یا اضطراب‌های رشدی باشند که نیاز به توجه و ارزیابی تخصصی دارند.

انواع ترس در کودکان (ترس های عجیب)

نشانه‌های ترس کودک از صدای بلند

کودکان خردسال، به‌ویژه در بازه  سنی دو تا شش سال، اغلب نسبت به صداهای بلند و ناگهانی واکنش منفی نشان می‌دهند. ممکن است گوش‌هایشان را بگیرند، شکایت کنند، گریه کنند یا بخواهند فرار کنند. این واکنش کودک به ترس معمولاً طبیعی و قابل درک است.

دنیا برای یک کودک خردسال می‌تواند مکان پر سروصدا و گیج‌کننده‌ای باشد. آن‌ها تجربه‌هایی را که کودکان بزرگ‌تر یا بزرگسالان دارند، ندارند. ممکن است تصور کنند که صدای بلند یک تهدید یا خطر است، که در واقع یک غریزه بقا محسوب می‌شود. برخی از صداهایی که معمولاً باعث ناراحتی کودکان خردسال می‌شود عبارت‌اند از:

• جاروبرقی
• ترکیدن بادکنک
• مهمانی‌ها، موزیک بلند و جشن‌ها
• دست زدن
• داد زدن
• آتش‌بازی

علت چیست؟ معمولاً واکنش کودک ناشی از اضطراب نسبت به یک صدای خاص است. ممکن است بار اولی که آن صدا را شنیده، ترسیده باشد و حالا آن صدا را با ترس مرتبط می‌داند.

راه‌حل‌ها و روش‌های کاهش ترس کودک از صداهای بلند

• مهم است که دقیقاً بدانید چه صداهایی باعث واکنش منفی کودک می‌شوند. عملی‌ترین و مفیدترین کار این است که کودک را از قبل از وقوع صدا مطلع کنید.
• اگر کودک در مواجهه با صدایی خاص دچار استرس شد، در صورت امکان او را از منبع صدا دور کنید، سپس او را آرام کنید و به او اطمینان دهید. هرگز کودک را بابت ترسش تنبیه نکنید.

نشانه های استرس در کودکان: با استرس کودکان چه کار کنیم

• پس از آنکه کودک آرام شد، سعی کنید برایش توضیح دهید که آن صدا از کجا آمده و چرا شنیده شده است. درک موضوع به کاهش اضطراب کمک می‌کند.
• گاهی می‌توان اضطراب را با دادن کنترل اندکی به کودک در رابطه با آن صدا کاهش داد. این کار می‌تواند به شکل یک بازی انجام شود. مثلاً:
• اگر کودک از صدای دست زدن می‌ترسد، او را تشویق کنید که خودش دست بزند. این می‌تواند به یک بازی سرگرم‌کننده تبدیل شود، مثلاً با زدن دست‌ها طبق یک ریتم.
  می‌توانید صدای ترسناک را ضبط کرده و با آن بازی بسازید. ابتدا صدا را با حجم کم پخش کنید و به‌تدریج در طول زمان صدا را افزایش دهید. با تبدیل آن به یک بازی سرگرم‌کننده، کودک کم‌کم از ترسش رها می‌شود.
• حساسیت کودک به صدا در این سنین طبیعی است، اما در بعضی موارد ممکن است نشانه‌ی مشکلی جدی‌تر باشد. اگر با ترس شدید کودک از صدای بلند روبه‌رو هستید که با گذر زمان کاهش نمی‌یابد یا زندگی روزمره را مختل می‌کند، با روانشناس کودک یا متخصص اختلال پردازش حسی مشورت کنید.
• اختلال پردازش حسی وضعیتی عصبی است که در آن مغز نمی‌تواند اطلاعات حسی را به‌درستی تفسیر کند. این کودکان ممکن است به صداهای معمولی واکنشی بیش‌از‌حد نشان دهند.
  

نقش والدین در کمک به کودک حساس به صدا

پاسخ کودک به صداهای بلند، تا حد زیادی تحت تأثیر واکنش و رفتار والدین شکل می‌گیرد. نحوه‌ی برخورد شما با واکنش کودک به ترس می‌تواند آن را تشدید کند یا به‌مرور کاهش دهد. کودک حساس به صدا اگر احساس کند درک می‌شود و کسی همراه اوست، راحت‌تر با صداهای آزاردهنده کنار می‌آید. والدین با ایجاد فضای امن، آموزش آرام‌سازی و استفاده از روش‌های ساده و خلاقانه، می‌توانند نقش مؤثری در کاهش ترس شدید کودک از صدای بلند ایفا کنند. همراهی گام‌به‌گام شما نه‌تنها به کاهش اضطراب کمک می‌کند، بلکه به تقویت اعتماد‌به‌نفس کودک نیز منجر می‌شود.

تصویرسازی و داستان اجتماعی بسازید

برای صدایی که کودک از آن می‌ترسد (مثلاً آژیر آتش‌نشانی)، عکس‌هایی پیدا کنید، چاپ کنید یا بکشید. سپس با این تصاویر یک داستان ساده بسازید و چند بار در هفته آن را مرور کنید تا کودک با آن صدا آشنا شود.

فهرست صداهای ترسناک تهیه کنید

کودک را تشویق کنید فهرستی از صداهایی که از آن‌ها می‌ترسد تهیه کند. سپس برای هر صدا، یک برنامه‌ مقابله بنویسید. مثلاً هنگام شنیدن صدای آژیر، گوش‌هایش را بگیرد، تا ده بشمارد و نفس عمیق بکشد. تمرین از قبل، اعتماد به نفس می‌آورد و اضطراب را کاهش می‌دهد. ممکن است صحبت درباره صداها در ابتدا کودک را مضطرب کند، بنابراین هنگام نگاه‌ کردن به تصاویر، تمرین تنفس و آرام‌سازی را هم انجام دهید. آمادگی از قبل، بسیار مؤثر است.

به‌تدریج با شیء مرتبط با صدا ارتباط برقرار کنید

پس از اینکه کودک با دیدن عکس‌ها احساس راحتی کرد، به او اجازه دهید به شیء واقعی (مثلاً آژیر) نزدیک شود یا آن را لمس کند. برخی ایستگاه‌های آتش‌نشانی برای آموزش کودکان با نیازهای ویژه همکاری می‌کنند. حتی می‌توانید همراه با یک درمانگر، یک بازدید میدانی ترتیب دهید. اجازه دهید کودک یک وسیله آرامش‌بخش همراه داشته باشد.

استفاده از محافظ گوش یا هدفون ضد صدا

در شرایط خاصی که قرار است صدای بلندی ایجاد شود، این وسایل می‌توانند مفید باشند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در دیگر کشورها برخی مدارس اجازه می‌دهند کودک قبل از برگزاری مانور آتش‌سوزی باخبر شود تا هدفون خود را استفاده کند. این کار حس کنترل را به کودک می‌دهد و در کودک حساس به صدا باعث احساس امنیت می‌شود.

یادتان باشد که برخی موقعیت‌ها مثل مهمانی‌های شلوغ، یا مراسم پر سر و صدا ممکن است برای کودک خردسال بسیار سنگین و استرس‌زا باشد. ترس کودک از محیط شلوغ می‌تواند به‌خاطر ازدحام، صداهای ناآشنا و نور زیاد باشد. بهتر است تا زمانی که کودک کمی بزرگ‌تر شود، از حضور طولانی‌مدت در این موقعیت‌ها پرهیز شود.

نقش کتاب در کمک به کودکان حساس به صدا

یکی از بهترین راه‌ها برای کمک به کودک حساس به صدا، استفاده از کتاب‌های آموزشی و داستانی متناسب با سن اوست. والدین می‌توانند با خواندن کتاب‌هایی که به آرامی به موضوع صدا، ترس و مدیریت احساسات می‌پردازند، به کودک کمک کنند تا به تدریج با صداهای مختلف آشنا شود و اضطراب او کاهش یابد. خواندن کتاب در فضای آرام و همراه با گفت‌وگو، حس امنیت و اعتماد را در کودک تقویت می‌کند.

با خرید کتاب کودک و خواندن کتاب هایی که در آن‌ها کودکان بر ترس خود از صداهای بلند و ترسناک غلبه می‌کنند، می توانید به روند کاهش ترس کودکان کمک کنید.

خواندن این کتاب‌ را هم فراموش نکنید: ترس فرفری از صدای بلند

جمع‌بندی

واکنش کودک به ترس از صداهای بلند، چیزی است که والدین باید با درک، صبر و آموزش درست با آن روبه‌رو شوند. گاهی فقط چند قدم کوچک مانند اطلاع‌رسانی، همراهی و ساخت بازی‌های صوتی، می‌تواند تفاوت بزرگی در احساس کودک ایجاد کند. در صورتی که فرزندتان دچار ترس شدید از صدای بلند یا از محیط شلوغ است، نگران نباشید؛ با شناخت و اقدامات ساده، این مرحله را پشت سر خواهید گذاشت.