معنای رده بندی سنی کتاب کودک (الف، ب، ج، د، ه)

در دنیای وسیع کتاب‌های کودک، رده‌بندی سنی به عنوان یک راهنمای ضروری برای انتخاب کتاب‌های مناسب برای هر سن به شمار می‌رود. این دسته‌بندی‌ها به والدین، معلمان و کتاب‌داران کمک می‌کند تا کتاب‌هایی را انتخاب کنند که هم از نظر محتوایی و هم از نظر سطح پیچیدگی مناسب برای سنین مختلف کودکان باشند. پس در این مطلب به بررسی اهمیت رده‌بندی سنی کتاب‌ها و چگونگی انتخاب کتاب مناسب برای خرید کتاب کودک خواهیم پرداخت.

چرا باید به رده بندی سنی کتاب کودک توجه کنیم؟

انطباق با توانایی‌های شناختی و زبانی کودکان

کودکان در هر سن، مرحله خاصی از رشد شناختی و زبانی را تجربه می‌کنند. کتاب‌هایی که به طور خاص برای سنین مختلف نوشته شده‌اند، معمولاً با توانایی‌های شناختی، زبانی و احساسی مناسب برای آن گروه سنی طراحی شده‌اند. به عنوان مثال، کتاب‌های تصویری برای کودکان خردسال شامل تصاویری بزرگ و متنی ساده هستند که به درک آن‌ها از دنیای اطرافشان کمک می‌کند. در حالی که کتاب داستان کودکانه برای کودکان بزرگ‌تر ممکن است شامل داستان‌های پیچیده‌تر و متنی بیشتر باشند که نیاز به توجه و تفکر عمیق‌تری دارد.

تشویق به خواندن

کتاب‌های مناسب برای سنین مختلف می‌توانند به افزایش علاقه و انگیزه کودک برای خواندن کمک کنند. وقتی کودکان کتاب‌هایی را می‌بینند که به راحتی قابل درک و مناسب سن آن‌ها است، احتمال بیشتری وجود دارد که با اشتیاق به خواندن ادامه دهند. برعکس، کتاب‌هایی که برای سنین بسیار بالاتر یا پایین‌تر طراحی شده‌اند، ممکن است موجب سردرگمی و بی‌علاقگی در کودکان شوند.

ارتقاء مهارت‌های زبانی و شناختی

کتاب‌های مناسب برای هر سن می‌توانند به طور مؤثری به توسعه مهارت‌های زبانی و شناختی کودک کمک کنند. به عنوان مثال، کتاب‌های ابتدایی برای سنین پایین معمولاً شامل واژگان ساده و جملات کوتاه هستند که به کودکان کمک می‌کند تا واژگان جدید یاد بگیرند و مهارت‌های زبانی خود را تقویت کنند. کتاب‌های پیچیده‌تر برای سنین بالاتر می‌توانند به توسعه تفکر انتقادی، تحلیل و توانایی‌های نوشتاری کمک کنند.

چگونه کتاب‌های مناسب برای هر سن را انتخاب کنیم؟

1. مطالعه برچسب‌های سنی روی کتاب‌ها

اکثر کتاب‌ها برچسب سنی دارند که به طور واضح نشان می‌دهد برای چه گروه سنی مناسب هستند. 

2. بررسی محتوای کتاب

علاوه بر برچسب سنی، مهم است که محتوای کتاب را بررسی کنید. موضوعات، پیچیدگی زبان و سطح داستان باید با سن و مرحله رشد کودک هماهنگ باشد. 

3. مشاوره با متخصصان

کتاب‌داران، معلمان و متخصصان ادبیات کودک می‌توانند منابع مفیدی برای توصیه کتاب‌های مناسب برای سنین مختلف باشند. آن‌ها معمولاً با کتاب‌های جدید و محبوب آشنا هستند و می‌توانند به انتخاب کتاب‌های مناسب برای هر گروه سنی کمک کنند.

گروه‌های سنی کتاب کودکان و نوجوانان

در ایران، انتخاب کتاب مناسب برای کودکان و نوجوانان مستلزم توجه به سیستم‌های مختلف رده‌بندی سنی است. به‌طور کلی ما در ایران دو سیستم اصلی رده‌بندی، شامل طبقه‌بندی قدیم کانون پرورش فکری و طبقه‌بندی‌های جدیدتر داریم که به‌طور خاص بر اساس سن و نیازهای آموزشی طراحی شده‌اند و یک انتشارات کودک و نوجوان براساس سیاست‌های خود از آن استفاده می‌کند.

1. طبقه‌بندی قدیم کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گذشته برای رده‌بندی سنی کتاب‌های کودک و نوجوان از سیستم طبقه‌بندی خاصی استفاده می‌کرد که شامل گروه‌های زیر بود:

گروه الف (۳ تا ۶ سال): این دسته شامل کتاب‌هایی است که به‌طور خاص برای کودکان پیش‌دبستانی طراحی شده‌اند. محتوای این کتاب‌ها شامل داستان‌های ساده، تصاویر رنگارنگ و کتاب‌های فعالیتی برای تقویت مهارت‌های اولیه است.

گروه ب (سه سال اول دبستان): این گروه شامل کتاب‌هایی است که برای کودکان دبستانی طراحی شده و شامل داستان‌های بلندتر، اطلاعات علمی و کتاب آموزشی کودکان است.

گروه ج (دوسال آخر دبستان): در این دسته، کتاب‌هایی برای کودکان  ارائه می‌شود که شامل رمان‌ ، داستان‌های اجتماعی و کتاب‌های آموزشی است.

گروه د (راهنمایی سابق/ متوسطه اول): محتواهای جدی‌ترِ رده سنی کتاب کودکان و نوجوانان از گروه سنی د شروع می‌شود. کتاب‌های این گروه سنی باید بتوانند نظر نوجوانی را جلب کنند که در آستانه مهم‌ترین تغییرات جسمی و روحی خود است. 

گروه ه (دبیرستان دوم): در سیستم گروه‌بندی سنی کتاب‌های کودک و نوجوان در ایران، گروه سنی ه به دانش‌آموزان دبیرستانی در سال‌های دوم و سوم دبیرستان (معادل سنین 16 تا 18 سال) اختصاص دارد. این گروه سنی به دلیل ورود به سنین جوانی و آغاز دوره بزرگسالی، نیاز به محتوای ادبی و آموزشی خاص خود را دارد.

مزایا:

• تناسب با نیازهای رشدی: کتاب‌های منتشر شده برای هر گروه سنی به‌طور خاص طراحی شده و به نیازهای رشدی کودکان و نوجوانان توجه می‌کند.
• کیفیت محتوای آموزشی: محتوای آموزشی و فرهنگی کتاب‌ها بر اساس استانداردهای مشخص و با هدف ارتقاء دانش و مهارت‌های کودکان و نوجوانان است.

2. طبقه‌بندی‌های جدیدتر بر اساس سن و نیازهای آموزشی

با گذشت زمان، طبقه‌بندی‌های جدیدتری برای گروه های سنی کتاب‌های کودک و نوجوان معرفی شده است. این سیستم‌ها به‌طور معمول بر اساس سن‌های دقیق‌تر و نیازهای خاص آموزشی طراحی شده‌اند. طبقه‌بندی‌های جدیدتر به شرح زیر است:

کتاب‌های ۰ تا ۲ سال: این دسته شامل کتاب‌هایی است که به‌طور خاص برای نوزادان و کودکان بسیار کوچک طراحی شده‌اند. محتوای این کتاب‌ها بیشتر شامل تصاویر رنگارنگ، داستان‌های ساده و فعالیت‌های حرکتی است.

کتاب‌های ۳ تا ۵ سال: در این گروه، کتاب‌هایی برای کودکان پیش‌دبستانی که توانایی‌های زبانی و شناختی اولیه خود را توسعه می‌دهند، ارائه می‌شود. این کتاب‌ها شامل داستان‌های کوتاه، کتاب تصویری کودک و فعالیت‌های آموزشی است.

کتاب‌های ۶ تا ۸ سال: کتاب‌های این گروه برای کودکان دبستانی ابتدایی طراحی شده‌اند و شامل داستان‌های بلندتر، اطلاعات علمی و مفاهیم آموزشی جدید هستند.

کتاب‌های ۹ تا ۱۲سال: این دسته شامل کتاب‌هایی است که برای کودکان مقطع دبیرستان طراحی شده و شامل رمان‌های نوجوانانه، داستان‌های اجتماعی و علمی و کتاب‌های آموزشی پیشرفته است.

کتاب‌های ۱۳ تا ۱۸ سال: کتاب‌های این گروه برای نوجوانان و جوانان طراحی شده و شامل رمان‌های معاصر، کتاب‌های علمی و آموزشی و داستان‌های تاریخی و اجتماعی است.

مزایا:

• تناسب با نیازهای آموزشی: این سیستم‌ها به‌طور خاص بر اساس نیازهای آموزشی و رشدی هر گروه سنی طراحی شده و انعطاف‌پذیری بیشتری دارند.
• تنوع بالاتر: با توجه به نیازهای مختلف، این سیستم‌ها به ارائه کتاب‌های متنوع و با محتوای مختلف می‌پردازند.

3. استفاده از سن‌های پیشنهادی توسط ناشران

در سال‌های اخیر، برخی از ناشران برای ساده‌تر کردن انتخاب کتاب‌های مناسب برای کودکان و خرید کتاب نوجوان، سن‌های پیشنهادی را در بالای کتاب‌ها درج می‌کنند و معمولاً علامت مثبت (+) را برای نشان دادن این‌که کتاب برای سنین بالاتر نیز مناسب است، اضافه می‌کنند. این سیستم به والدین و معلمان کمک می‌کند تا با توجه به سن کودک، کتاب‌های مناسب و چالش‌برانگیزتری را انتخاب کنند.

مزایا:

• راهنمایی ساده‌تر: استفاده از سن‌های پیشنهادی و علامت مثبت (+) به والدین و معلمان کمک می‌کند تا به‌راحتی کتاب‌های مناسب با سطح رشدی کودک را پیدا کنند.
• انعطاف‌پذیری: این سیستم به والدین این امکان را می‌دهد که کتاب‌هایی را که فراتر از سطح سنی مشخص شده‌اند، انتخاب کنند و به نیازهای خاص آموزشی کودک پاسخ دهند.