شناخت و نقد دانش‌نامۀ دانش‌گستر برگزار شد.

این نشست در تاریخ چهارشنبه 13 آبان با سخنرانی حسن انوشه، فرید قاسملو و با حضور کامران فانی، دکتر علی رامین و فرخ امیرفریار در انتشارات فنی ایران برگزار شد.

نخست، مهناز مقدسی، دبیر جلسات نقد کتاب و رئیس قسمت سخنرانی‌ها، ضمن اشاره به تشکیل دومین نشست نقد و شناخت در انتشارات فنی، توضیحاتی دربارۀ دانش‌نامه و دانشنامه‌نگاری و پیشینۀ آن در ایران داد و دانش‌نامه‌های ایرانی، از جمله دینکرد، دانشنامۀ علائی، جامع‌العلوم، دایرهًْ‌المعارف فارسی و ایرانیکا، را به اختصار معرفی کرد. سپس، فرخ امیر فریار، کتابدار و مشاور جلسات نقد کتاب، علت انتخاب دانش‌نامۀ دانش‌گستر برای این نشست را بیان کرد و افزود چون دانش‌نامه‌ها از منابعی هستند که بسیار به آن‌ها مراجعه می‌شود و در مواردی اطلاعات آن‌ها محل استناد است، ضروری است نقد و بررسی شوند و نقد این آثار کار دشواری است. امیر فریار، با برشمردن چند مشخصۀ‌ این دانش‌نامه، گفت: دانش‌گستر بعد از دایرهًْ‌المعارف فارسی مصاحب، اولین دانشنامۀ عمومی به معنای واقعی کلمه است؛ نخستین طرح‌ عظیمی که بانی آن دولت نبود و اینکه تمام این هجده جلد یک‌جا منتشر شد. وی همچنین بر این نکته تأکید کرد که برای این اثر تبلیغ گسترده و نقد قابل توجهی صورت نگرفته است.

حسن انوشه، مترجم و پژوهشگر و سرپرست دانشنامۀ ادب فارسی، نخستین سخنران این نشست بود که با ذکرِ محاسن این دانش‌نامه از جمله انتشار دورۀ هجده جلدی در هشت سال، فراوانی مدخل‌ها و تنوع موضوعات، حمایتِ بخش خصوصی، خطاها و ایرادهای کتاب را در چند بخش تقسیم‌بندی کرد و  مصادیق آن را برشمرد، از جمله خطاهای فنی، نقصان‌های اطلاعاتی، ضعف ویرایش، یک‌دست نبودن ضبط‌ اسامی. او اشاره کرد که در مقالاتی چون آخوند خراسانی و آقا محمد خان قاجار تاریخ تولد و فوت اشتباه آمده، گرانادا که مجمع‌الجزایر است به اشتباه گرانادینز آمده، در مواردی طول مقالات با اهمیت آن‌ها هماهنگ نیست، مثلاً مقالۀ محمدعلی فروغی، عبدالحسین زرین‌کوب و چند شخصیت دیگر برابر است در حالی‌که آنان از جنبۀ تأثیرگذاری در درجات مختلف قرار دارند.

دومین سخنران این نشست، فرید قاسملو، پژوهشگر تاریخ علم و عضو هیئت علمی بنیاد دایرهًْ‌المعارف اسلامی، با ابراز خرسندی از فراهم شدن فضای نقد برای این‌گونه آثار، سخنرانی خود را با عنوان «تطبیق دانش‌نامۀ دانش‌گستر با الگوهای دانش‌نامه‌نویسی» ایراد کرد. وی با بیان شیوه‌های دانش‌نامه‌نگاری در کشورهای دیگر، به این مطلب اشاره کرد که باید به تدوین الگوی‌های ملی و ایرانی برای تدوین  دانش‌نامه‌ها همت گماشت، زیرا روند رو به رشد دانش‌نامه‌نگاری در ایران که اساساً ترجمه‌پایه‌اند سبب ‌‌شده الگوهای کشور مبدأ به ترجمه وارد شود و در مواردی، برطرف‌کنندۀ نیاز مخاطبان ایرانی نباشد.

در بخش دوم نشست با مدیریت هومن عباسپور، پژوهشگر و ویراستار، جلسۀ میزگرد و پرسش و پاسخ برگزار شد. وی که خود در مدیریت بخش تألیف دانش‌نامۀ دانش‌گستر مشارکتی داشته است، مراحل شکل‌گیری و اجرای دانش‌نامه را بیان کرد و، با مروری بر مشکلات نظام ساختاری و مدیریتی این مجموعه، گفت که نتیجۀ تغییرات در مدیریت سبب شد که طراحی اولیه و ایدۀ منحصربه‌فردِ این کتاب در روند کار دست‌خوش تغییر شود و با کاهش دقت و وسواس و بهادادن به سرعتِ کار، کارشناسان و مشاوران خبرۀ خود را از دست بدهد و در نهایت آنچه حاصل شد با آنچه در ذهن طراحان و مشاوران علمی اولیه بود فاصله پیدا کند. عباسپور سپس، از سخنرانان و استادان علی رامین و کامران فانی دعوت کرد که در میزگرد شرکت کنند.

علی رامین در مقام طراح اصلی و سرپرست این دانش‌نامه، ضمن تشکر از سرمایه‌گذار کتاب، علی سودآور، در مورد شکل‌گیری این طرح و انتخاب دایرهًْ‌المعارف هاچینسون در بین دانش‌نامه‌های معتبر اروپایی مطالبی را مطرح کرد و ویژگی‌های کار دو بخش ترجمه و تألیف و چگونگی تفکیک آنها از یکدیگر را توضیح داد.

کامران فانی، دیگر سرپرست دانش‌نامه دانش‌گستر، پاسخ‌گوی برخی سؤالات شرکت‌کنندگان بود. وی در سخنان خود، انتشار این اثر را طی حدود نه سال معجزه خواند و افزود که این کتاب، با این شکل  و این تعداد مجلدات، آخرین چاپ کاغذی دانش‌نامۀ دانش‌گستر خواهد بود و در آینده فقط نسخۀ دیجیتال آن منتشر می‌شود. دیگر کارشناسان میزگرد نیز پاسخ‌گوی سؤالات بودند. این نشست در ساعت 20:15 به پایان رسید.

گزارش از سامان اصفهانی