نشانه های کودک خجالتی: راهکارهای حمایتی برای والدین و معلمان
تاریخ انتشار 1403/12/04
3 بازدید 
مدت زمان مطالعه 30 دقیقه 
خجالت به معنای احساس نگرانی و اضطراب هنگام تعامل با دیگران، به‌ویژه در مواجهه با افراد غریبه است. بیشتر کودکان گاهی اوقات خجالت می‌کشند، اما برای برخی از آنها این احساس به‌طور مداوم وجود دارد و می‌تواند بر زندگی اجتماعی و فعالیت‌های روزمره‌شان تأثیر بگذارد.
برخی کودکان به دلیل تجربیات استرس‌زا، مانند انتقاد یا شرمساری، یا مشکلاتی مانند اختلالات گفتاری، شنوایی یا حسی، ممکن است خجالتی شوند. خجالت همچنین ممکن است ریشه در ویژگی‌های زیستی کودک داشته باشد، ولی این بدین معنا نیست که اگر یکی از خواهر و برادرها خجالتی باشد، دیگران نیز حتماً چنین خواهند بود. این احساس در هر کودک به شیوه‌ای منحصر به فرد بروز می‌کند و می‌تواند به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد. در این مقاله بیشتر درباره این موضوع صحبت می‌کنیم.
انواع خجالت در کودکان
خجالت در کودکان پیش دبستانی می‌تواند در سنین مختلف به اشکال مختلفی بروز کند. این پدیده در برخی مواقع طبیعی است، اما در برخی موارد می‌تواند بر تعاملات اجتماعی کودک تاثیر بگذارد. در ادامه به انواع مختلف خجالت در کودکان و نحوه مواجهه با آنها پرداخته شده است.
خجالت اجتماعی
این نوع خجالت بیشتر در موقعیت‌های اجتماعی، مثل حضور در جمع‌های بزرگ یا ملاقات با افراد جدید، بروز می‌کند. کودکان با خجالت اجتماعی معمولاً از صحبت کردن یا تعامل با دیگران خودداری می‌کنند و ترجیح می‌دهند که در کنار والدین یا افراد آشنا بمانند.
خجالت در برابر بزرگترها
برخی از کودکان در مواجهه با بزرگترها یا افرادی که به آنها احترام می‌گذارند، احساس خجالت می‌کنند. این نوع خجالت می‌تواند شامل عدم برقراری تماس چشمی، عدم صحبت کردن یا ناتوانی در بیان خواسته‌ها باشد. این رفتار معمولاً از احساس ترس یا احترام به بزرگترها ناشی می‌شود.
خجالت در مواجهه با موقعیت‌های جدید
کودکانی که خجالت می‌کشند در مواجهه با موقعیت‌های جدید، مانند شروع مدرسه یا حضور در یک فعالیت اجتماعی جدید، می‌توانند دچار اضطراب شوند. این نوع خجالت معمولاً گذرا است و به تدریج با گذشت زمان و آشنایی با محیط‌های جدید کاهش می‌یابد.
خجالت ناشی از خودآگاهی
کودکان خجالتی ممکن است به دلیل خودآگاهی یا نگرانی در مورد چگونگی دیده شدن توسط دیگران (به طور مثال در کودکان با نیازهای ویژه) از بیان خود و انجام کارهای اجتماعی خودداری کنند. این نوع خجالت بیشتر در سنین بالاتر، زمانی که کودک شروع به توسعه حس هویت خود می‌کند، مشاهده می‌شود.
خجالت در موقعیت‌های رقابتی
برخی کودکان وقتی در موقعیت‌های رقابتی قرار می‌گیرند، مثلاً در مسابقات ورزشی یا زمانی که باید در کلاس نظر دهند، دچار خجالت می‌شوند. این نوع خجالت ممکن است ناشی از ترس از شکست، ارزیابی دیگران یا فشار اجتماعی باشد.
خجالت ناشی از شکست‌ها
برخی از کودکان پس از شکست در یک فعالیت یا اشتباه در برابر دیگران، دچار خجالت می‌شوند. آنها ممکن است احساس شرم کنند و از مواجهه با دیگران یا تلاش برای دوباره انجام دادن همان کار اجتناب کنند.
خجالت در برابر تعاملات بین فردی
این نوع خجالت در کودکان به‌ویژه در تعامل با همسالان خود بروز می‌کند. کودکانی که در روابط دوستی و تعاملات گروهی خجالتی هستند، ممکن است از برقراری ارتباط با همکلاسی‌ها یا پیوستن به بازی‌های گروهی اجتناب کنند.
********************************************************
آموزش مهارت دوست یابی به کودکان پیش دبستانی
********************************************************
علل خجالتی بودن کودک
برخی از علل احتمالی خجالت، که اغلب به طور ترکیبی عمل می‌کنند، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
ژنتیک: جنبه‌هایی از شخصیت می‌توانند تا حدی توسط ترکیب ژنتیکی فرد تعیین شوند.
شخصیت: نوزادانی که از نظر احساسی حساس و به راحتی تحت تأثیر قرار می‌گیرند، بیشتر احتمال دارد که به کودکان خجالتی تبدیل شوند.
رفتار آموخته‌شده: کودکان از طریق تقلید از مهم‌ترین الگوهای خود، یعنی والدین، می‌آموزند. والدین خجالتی ممکن است خجالت را از طریق الگوهای خود به کودکانشان بیاموزند.
روابط خانوادگی: کودکانی که احساس امنیت در رابطه با والدین خود ندارند یا مراقبت‌های غیرمستمر را تجربه کرده‌اند، ممکن است مضطرب شده و به رفتارهای خجالتی تمایل پیدا کنند. والدین بیش از حد محافظه‌کار ممکن است به کودکانشان بیاموزند که از موقعیت‌های جدید بترسند و خجالتی باشند.
کمبود تعامل اجتماعی: کودکانی که در چند سال اول زندگی خود از دیگران جدا بوده‌اند، ممکن است مهارت‌های اجتماعی لازم برای تعامل آسان با افراد ناآشنا را نداشته باشند.
انتقاد سختگیرانه: کودکانی که توسط افرادی مهم در زندگی‌شان (والدین، خواهر و برادرها و دیگر اعضای نزدیک خانواده یا دوستان) مورد تمسخر یا آزار قرار می‌گیرند، ممکن است به سمت خجالتی شدن تمایل پیدا کنند.
ترس از شکست: کودکانی که بارها فراتر از توانایی‌هایشان تحت فشار قرار گرفته‌اند (و بعد از آن احساس بدی دارند) ممکن است ترس از شکست پیدا کنند که به صورت خجالت ظاهر شود.
********************************************************
انواع ترس در کودکان (ترس های عجیب)
********************************************************
نشانه‌های کودک خجالتی
کودکان خجالتی ممکن است رفتارهایی نشان دهند که به راحتی قابل شناسایی است. این رفتارها می‌تواند شامل اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی، پنهان شدن پشت والدین یا افرادی که به آنها اعتماد دارند، یا عدم برقراری ارتباط با کودکان دیگر باشد. برخی از نشانه‌های رایج در کودکان خجالتی عبارتند از:
- اجتناب از تماس چشمی با دیگران
- صحبت نکردن یا جواب ندادن به سوالات در جمع
- احساس ناراحتی یا اضطراب در مکان‌های شلوغ یا ناآشنا
- ترجیح دادن به بازی کردن به تنهایی به جای پیوستن به گروه‌ها
- واکنش‌های جسمانی مانند لرزش یا سرخ شدن صورت در موقعیت‌های اجتماعی
این نشانه‌ها ممکن است در سنین مختلف تفاوت‌هایی داشته باشد، مثلاً در درمان خجالتی بودن کودک 2 ساله یا خجالتی بودن کودک سه ساله، این رفتارها ممکن است ظریف‌تر یا متغیرتر باشند، اما به‌طور کلی احساس ناراحتی در برابر ناآشناها و موقعیت‌های جدید از ویژگی‌های اصلی است.
پیامدهای خجالتی بودن کودکان در بزرگسالی
برخی از مشکلاتی که خجالت می‌تواند ایجاد کند عبارتند از:
- فرزند شما در برقراری دوستی با مشکل روبه‌رو می‌شود.
- فرزند شما تمایلی به درخواست کمک هنگام یادگیری ندارد و این باعث می‌شود یادگیری برای او سخت‌تر شود.
- فرزند شما به دلیل عدم توانایی در راحت بودن و ارتباط با دیگران به راحتی در موقعیت‌های اجتماعی کنار گذاشته می‌شود.
- دیگر بزرگترها ممکن است از فرزند شما عصبانی شوند زیرا آنها به نظر نمی‌رسد نیازها یا خواسته‌های خود را به درستی بیان کنند. این رفتار آنها کمکی نمی‌کند، اما این اتفاق همچنان رخ می‌دهد.
- اگر فرزند شما علائم خجالت را نشان می‌دهد، ممکن است نکات دیگری نیز وجود داشته باشد که باید مراقب آنها باشید:
- آنها ممکن است احساسات منفی نسبت به خودشان پیدا کرده باشند و نگران آنچه دیگران در مورد آنها فکر می‌کنند باشند.
خجالت ممکن است ناشی از ناراحتی یا اضطراب در کودکان باشد. آیا چیزی ممکن است آنها را تحت فشار قرار داده باشد؟ اگر فرزند شما به طور مداوم مشکل در مشارکت دارد و حتی با گذشت زمان نیز گرم نمی‌شود، ممکن است آنها در حال تجربه اضطراب اجتماعی باشند نه فقط خجالت.
کودک خجالتی را چطور اجتماعی کنیم
برای اجتماعی کردن کودک خجالتی، مهم است که با درک و صبر به او کمک کنیم تا احساس راحتی کند. در اینجا چند راهکار برای کمک به کودکان خجالتی آورده شده است:
ایجاد محیط‌های آرام و بدون استرس: ابتدا محیط‌های آرام و آشنا برای کودک فراهم کنید تا به تدریج از فضای ایمن خود خارج شود. این فضاها می‌تواند شامل خانه، مهد کودک یا محیط‌های اجتماعی کوچک باشد.
********************************************************
نشانه های استرس در کودکان: برای استرس کودکان چه کار کنیم
********************************************************
تمرین تعامل‌های ساده: به‌طور تدریجی کودک را به موقعیت‌های اجتماعی معرفی کنید، مانند بازی‌های دو نفره با دوستان یا همسالان. به کودک کمک کنید تا ارتباطات ساده برقرار کند، مثل گفتن «سلام» یا تبریک تولد به دیگران.
تشویق به شرکت در فعالیت‌های گروهی: در مهدکودک یا پیش دبستانی، تشویق کودک به شرکت در بازی‌های گروهی می‌تواند فرصتی عالی برای تقویت مهارت‌های اجتماعی او باشد. کودکان خجالتی نیاز دارند تا احساس کنند که می‌توانند بخشی از گروه باشند و از این طریق ارتباطات اجتماعی خود را تقویت کنند.
مدل‌سازی رفتارهای اجتماعی: به عنوان والدین یا مربی، شما می‌توانید با نمایش رفتارهای اجتماعی مثبت مانند سلام کردن، تبریک گفتن، و تعامل با دیگران به کودک کمک کنید تا این رفتارها را یاد بگیرد.
تشویق و تحسین برای پیشرفت‌ها: هر بار که کودک یک گام مثبت در مسیر اجتماعی شدن برمی‌دارد، حتی اگر کوچک باشد، او را تشویق کنید. این تشویق‌ها اعتماد به نفس کودک را تقویت کرده و به او کمک می‌کند تا از اضطراب‌های اجتماعی خود کاسته و به تدریج به فعالیت‌های اجتماعی بیشتری بپردازد.
********************************************************
چگونه روابط اجتماعی کودک را بالا ببریم
********************************************************
با کودک خجالتی چگونه رفتار کنیم
والدین تأثیر زیادی بر زندگی فرزندان خود دارند – احتمالاً بیشتر از آنچه که خودشان تصور می‌کنند. از بین بردن خجالت هم از جمله موضوعاتی است که به طور مستقیم با شیوه رفتار والدین در ارتباط است. پس در این مسیر لازم است که:
مراقب باشید که فرزند خود را به عنوان "خجالتی" برچسب نزنید. کودکان (و بزرگترها) معمولاً بر اساس برچسب‌هایی که دیگران به آنها می‌دهند رفتار می‌کنند.
اجازه ندهید دیگران فرزند شما را خجالتی خطاب کنند.
هرگز زمانی که فرزند شما خجالتی است، او را مورد انتقاد یا تمسخر قرار ندهید. حمایتی، همدلانه و درک‌کننده باشید.
فرزند خود را تشویق کنید تا درباره دلایل خجالتش صحبت کند – از چه چیزی می‌ترسد؟
به فرزند خود از زمان‌هایی که شما خجالتی بوده‌اید و چطور بر آن غلبه کرده‌اید بگویید. از آنجا که کودکان کوچک اغلب والدین خود را کامل می‌بینند، اعتراف به خجالت خود می‌تواند حال فرزند شما را بهتر کند و اضطراب کلی آنها را کاهش دهد.
استراتژی‌های مقابله‌ای شخصی خود را که در طول سال‌ها برای غلبه بر خجالت آموخته‌اید، با کودک خود به اشتراک بگذارید. این استراتژی‌ها را با کودک خود تمرین کنید.
به فرزند خود درباره مزایای زیاد عدم خجالت بگویید. از زندگی خود مثال بزنید.
رفتار برون‌گرا را تشویق کنید. وقتی فرزند شما موقعیتی ناآشنا را مدیریت می‌کند یا با فرد جدیدی آشنا می‌شود بدون اینکه به خجالت پناه ببرد، او را تحسین کنید.
سعی کنید با فرزند خود هدف‌گذاری کنید. به دنبال گام‌های کوچک و تدریجی باشید و پیشرفت آنها را تحسین کنید. مثلاً گفتن "سلام" به کودک دیگر ممکن است اولین گام بزرگ باشد.
نقش کتاب در نحوه رفتار با کودک خجالتی
کتاب‌ها می‌توانند ابزار بسیار موثری در برخورد با کودک خجالتی باشند. از طریق داستان‌ها و شخصیت‌های کتاب‌ها، کودک می‌تواند با موقعیت‌های اجتماعی مختلف آشنا شود و راه‌های مدیریت احساسات خود را یاد بگیرد. کتاب‌هایی که در آنها شخصیت‌های اصلی از مشکلات مشابه (خجالت یا اضطراب اجتماعی) رنج می‌برند، می‌توانند به کودک کمک کنند تا احساس کند تنها نیست و بتواند با مشکلات خود بهتر کنار بیاید. علاوه بر این، کتاب های تصویری و داستان‌های جذاب می‌توانند کودک را ترغیب به صحبت و مشارکت کنند، که این خود به تقویت مهارت‌های اجتماعی او کمک می‌کند. همچنین، والدین و معلمان می‌توانند از کتاب های کودکان برای گفتگو با کودک در مورد احساساتش استفاده کنند و به او کمک کنند تا از طریق داستان‌ها، تجربیات و احساسات خود را بهتر بیان کند.
سخن پایانی
